هرسین در گستره تاریخ

کشمکش علم با جهل و خرافات:‏ به طورى‏ که دیدیم در دوره جاهلیت، بشر مغلوب، عاجز، ضعیف و محروم از لذات در جستجوى یک وسیله تسلى بود؛ به ‏همین مناسبت، دست به دامان خدایان مى‏زد و به نیروهاى مافوق الطبیعه توسل مى‏جست. انسان جاهل آن روز با معلومات نارساى خود نمى‏توانست با دانش و روش‌های عقلى آشنا و مأنوس گردد. ولى امروز روى گردانیدن از دانش و پشت کردن به چشمه فروزان علم تنها نتیجه جهل و بی خبرى نیست بلکه اغراض و منافع اقتصادى بعضى طبقات با اتخاذ چنین روش هایى سازگارى کامل دارد. کسانى که با این همه دلایل روشن به حکومت علم و عقل و استدلال ایمان نمى‏آورند و مردم را به موهوم‏ پرستى دعوت مى‏کنند، هدفى جز گمراه کردن و غارت مردم ندارند. جامعه‏شناسان و دانشوران مترقى تغییرات تکاملى عالم را مولود قوا و انگیزه‏هاى مرموز نمى‏دانند بلکه آن‌ها به کمک مشاهده و تجربه و به نیروى عقل مى‏کوشند تا علل علمى و اساسى تغییرات و تحولات طبیعى و اجتماعى را دریابند. جان لوئیس دانشمند انگلیسى در کتابى که علیه ایدآلیسم جدید نوشته است، مى‏گوید: اگر در جریان هرسین در گستره تاریخ...

گسترده شدن فعالیت‌های فکرى انسان:‏ «انسانى که در آغاز پیدایش خود تازه یاد مى‏گرفت که با ابزار غیر مؤثر و غیر کافى با طبیعت درآویزد، اینک در امر تکنولوژى به مرحله‏اى از ترقى و تکامل رسیده که قادر است وابستگى حقارت ‏آمیز خود را در قبال نیروهاى طبیعت یکسره به دور افکند. این سیر تکاملى مفهوم دیگرى هم دارد، و آن این است که سلطه روز افزون انسان بر نیروهاى طبیعت، به او امکان مى‏دهد که لاینقطع بر مقیاس تولید بیفزاید ... تولید لوازم مادى حیات، در شرایط کنونى بالقوه به درجه‏اى وسعت یافته است که براى تأمین حیات ساکنان کُره زمین کفایت مى‏کند ... فعالیت فکرى انسان در جریان تاریخ، همواره تشدید مى‏شود و توسعه مى‏یابد ... در طى تاریخ مسائل جدیدى مطرح مى‏شود و مسائل کهن تغییر مى‏یابد. آن گاه تفسیرات دچار دگرگونى مى‏گردد و راه‌های مختلفى پیموده مى‏شود تا انسان در حل مسأله تازه‏اى توفیق یابد. اما در مجموع، جریان آرام، پر از تضاد ولى دائمى، دانش انسان را همواره توسعه مى‏دهد. و آن را در برخى جنبه‏ ها به نتایج قطعى مى‏ رساند هرسین در گستره تاریخ...

صاحبان مناصب عالى کشور در دوره ساسانی: آقاى ارنست اشتاین در «سالنامه‏هاى بیزانسى و یونانى جدید»[11]، سال 1920، صفحه 50 و ما بعد، مقاله تحت عنوان «فصلى از احوال دولت ایران و دولت بیزانس» منتشر کرده و در طى آن مناسبات بین تجدید سازمان شاهنشاهى ساسانیان در قرن ششم و تشکیلات جدید امپراتورى بیزانس را در قرن هفتم میلادى مورد مطالعه قرار داده است. در آن قسمت، که مربوط به ایران است، نویسنده سه فهرست، صاحبان القاب و مناصب عالیه دولت ساسانى، مندرج در صفحات 31- 30، که تحت عنوان «شاهنشاهى ساسانیان» در سال 1907 میلادى انتشار یافته، مأخذ قرار داده و ثابت کرده است، که این سه فهرست متعلق به سه دوره مختلف می‌باشد. ما در اثر تحقیقات ایشان می‌توانیم مراحل مختلف اصلاحات ادارى را، که در طى قرن ششم میلادى در ایران انجام یافته است، از یکدیگر تمیز دهیم. ولى پذیرش عقاید او در باب وضع مرزبانان و سپاهبذان و پاذگوسپانان نسبت به یکدیگر براى من دشوار بود و به این جهت کوشیدم تا مگر راه حل دیگرى براى این مسئله دشوار بیابم. خلاصه مطلب آن که، آقاى اشتاین در نقدى، که بر هرسین در گستره تاریخ...

قدیمیترین قوانین مدون جهان:‏ با آن که در آن زمان از دموکراسى خبرى نبود و حکومت مطلقه ‏اى، بر اساس تأمین منافع زمین داران و اشراف بزرگ و بازرگانان برقرار بود، قوانین نسبت به عموم طبقات به شدت اجرا مى‏شد. سُلطه قانون بزرگى که حمورابى واضع آن بود، مدت 15 قرن دوام یافت. تا سال 1901 م. حقوقدانان الواح دوازده گانه رومى را قدیمی ترین قوانین مُدون مى‏شمردند، ولى پس ‏از آن که در آغاز قرن بیستم میلادى دومورگان‏[1] در کنار رود فُرات در شوش قدیم به کشف ستون سنگى بزرگى که حاوى قوانین حمورابى است توفیق یافت، معلوم شد که در حدود 18 قرن قبل از میلاد، حمورابى پادشاه بزرگ بابل قانون‏نامه‏اى مشتمل به 282 ماده از خود به یادگار گذاشته است که از شاهکارهاى حقوقى دنیاى کُهن به ‏شمار مى‏رود. با گذشت زمان قانونگزاران به ‏جاى کیفرهاى دینى و فوق ‏طبیعى کیفرهاى دنیوى قرار دارند. از خشونت مجازات‌ها کاستند و بعضى از کیفرهاى بدنى را به غرامت مالى بدل کردند. تا قبل از حمورابى، قُضات همان کاهنان بودند ولى از زمان حمورابى به بعد، محکمه‏هاى غیر دینى تشکیل شد که در هرسین در گستره تاریخ...

روابط جنسى در زمان باستان:‏ پدران و مادران با دادن هدایایى وسایل ازدواج قانونى فرزندان خود را فراهم مى‏ساختند. کسانى که دختران قابل شوهر رفتن داشتند هرسال آنان را به محلى مى‏آوردند، و دلالى آن‌ها را توصیف کرده، مى‏فروخت؛ ولى هریک از دختران را بشرط زناشویى مى‏فروختند. با تمام این خصوصیات عجیب، زناشویى آن روز بابلى از لحاظ اکتفا کردن مرد به یک زن و وفادارى نسبت به او اختلاف زیادى با روش‏ مسیحیان امروز نداشت. آزادى پیش از ازدواج جاى خود را به وفادارى سختى پس از ازدواج مى‏داد. در دوره انحطاط، پسران جوان بابلى گیسوان خود را پیچ ‏و تاب داده، رنگ مى‏کردند و به خود عطر مى‏زدند و به گونه‏ها غازه مى‏مالیدند و با گردنبند و بازوبند و گوشواره خود را مى‏آراستند. زنان خانواده‏هاى بزرگ در آراستن و پیراستن و خودنمایى بر یکدیگر سبقت مى گرفتند. یکى از مورخین مى‏نویسد: «در هیچ‏ جا این اندازه براى استفاده از لذت‌های شهوانى وسیله فراهم نیامده است.» غرق شدن بابلیان در فساد و خوشگذرانى سبب شد که این ملت متمدن باستانى به نوبت هرسین در گستره تاریخ...

دین ایرانیان «دین ایرانى در دوره باستان همان دین ساده آریایى طبیعت‏ پرستى بود. سرسلسله بغان آسمان بود که به اسامى خداوند، اهورامزدا، یا دانا خوانده مى ‏شد. پس از چندى این جلوه‏ هاى برترین نیرو در اهورمزد (خداى دانا) تجلى نمود. پس از آسمان مهر یا میترا در ایران و هند مورد پرستش قرار گرفت. در سرزمین‌های آریایى، مهر، خداوند چراگاههاى پهناور بود، ستون‌های خانه‏ هاى بلند و چهارچوبه در را استوار مى‏ساخت، از خانه‏ اى که خشنود بود و به مردمى که مورد محبت او بودند رمه گاو و گوسفند و فرزندان پسر، زنان زیبا و گردونه و بالش‌های خوب گسترده مى‏ بخشید. نام این خدا به معناى پیمان نیز بود و با هزار گوش و ده‏ هزار چشم مراقب بود که پیمان‏ شکن را بیابد و به کیفر برساند. هر بیچاره‏اى که حقش را ربوده بودند به این ایزد دادگر متوسل مى‏ شد و با دست‌های برآورده او را مى‏ خواند و با نذر و با نوشابه هوم ‏از او استمداد مى‏ نمود.» به عقیده گوردون چایلد:... هدف مذهب در شرق، تأمین مادیات زندگى بوده است. پرستش خداوند براى تقویت حس هرسین در گستره تاریخ...

حکومت آشور پادشاهان آشور، چنان که خواهیم دید، از دیر باز براى دست یافتن به منابع زیرزمینى استفاده از ذخایر فلزى و احجار قیمتى و اسبان و چهار پایان دیگر به ایران حمله ‏ور مى‏شدند. پس ‏از آن که سلاطین آشور استفاده از سوارنظام را در عملیات جنگى از ایرانیان آموختند، دشت‌ها و دره‏هاى ایران که بهترین زادگاه نژاد اسب بود بیشتر توجه پادشاهان آشور را جلب کرد. آشوریان در دوره‏هاى اول فرمانروایى خود غالبا پیروز بودند و نسبت به ملل مغلوب با بی رحمى و سبعیت بسیار رفتار مى‏کردند. دیاکونوف          مى نویسد: «در حدود قلمرو امپراطورى آشور شمار آرزومندان نابودى آن دولت بسیار بود. در تورات مجموعى از سخنرانی هایى که به مناسبت سقوط نینوا ایراد شده ... محفوظ است» اقوام آسیاى مقدم، کلیه اعیان و بزرگان آشور و کاهنان بزرگ و نظامیان و بازرگانان آن سرزمین را، که از طریق چپاول ملل مغلوب ثروت کلانى گردآورده بودند، دشمن بى ‏امان خود مى‏شمردند. به همین علت، مردم سراسر شرق آرزومند نابودى آشور (کنام‏شیران) و سقوط نینوا ( هرسین در گستره تاریخ...